Table of Contents
Kalash Pujan Mantra lyrics
कलश पूजनम्
स्थापना मंत्र लिरिक्स व पूजन विधि सहित
सर्व-प्रथम कलश में रोली से स्वस्तिक चिह्न (सतिया) बनाकर एवं उसके गले मे मौली लपेटकर पूजक को अपनी वायी और अवीर-गुलाल से अष्टदल -कमल बनाकर उस पर सप्तधान्य या चावल अथवा गेहूं रखकर उसके ऊपर कलश को स्थापित कर निम्न विधान से पूजन करना चाहिए।
भूमि स्पृशेत् :–
ॐ मही द्यौः पृथिवी च नऽइमँ य्यज्ज्ञम्मिमिक्क्षताम् । पिपृतान्नो भरीमभिः । विश्वाधाराऽसि धरणी सेषनागोपरि स्थिता । उद्धृतासि वराहेण कृष्णेन शतबाहुना ।। (भूमि का स्पर्श कर ।)
धान्यप्रक्षेप :–
ॐ ओषधयः समवदन्त सोमेन सह राज्ज्ञा । यस्म्मै कृणोति ब्राह्मणस्त गुंग राजन्न्पारयामसि ।
(पृथ्वी पर सप्तधान्य रखे ।)
कलशं स्थापयेत् :–
ॐ आजिग्घ्र कलशं महय्या त्त्वा विशन्त्विन्दवः । पुनरूर्ज्जा निवर्तस्व सा नः सहस्रं धुक्क्ष्वारुधारा पयस्वती पुनर्म्मा विशताद्रयिः ।
हेमरूप्यादिसम्भूतं ताम्रजं सुदृढं नवम् ।
कलशं धोतकल्माषं छिद्रवर्णविवर्जितम् ।।
(सप्तधान्य पर कलश का स्थापन कर ।)
Kalash Pujan Mantra lyrics
कलशे जलपूरणम् :–
ॐ वरुणस्योत्तम्भनमसि व्वरुणस्य स्कम्भसर्ज्जनीस्त्थो वरुणस्य ऽऋतसदन्यसि वरुणस्य ऽऋतसदनमसि वरुणस्यऽऋतसदनमासीद।
जीवनं सर्वजीवानां पावनं पावनात्मकम् ।
वीज सर्वोषधीनां च तज्जलं पूरयाम्यहम् ।।
(कलश में जल डाल दें।
गन्धप्रक्षेप :–
ॐ त्वांगन्धर्वाऽअखनं स्वामिन्द्रस्त्वां वृहस्पतिः । त्वामोषधे सोमो राजा विद्वान्यक्क्ष्मादमुच्च्यत ।।
केशरागरुकंकोल घनसारसमन्वितम् ।
मृगनाभियुतं गन्धं कलशे प्रक्षिपाम्यहम ।।
(कलश में चन्दन या रोली छोड़ें।
धान्यप्रक्षेप :–
ॐ धान्यमसि धिनु हि देवान्प्राणायत्त्वो दानायत्त्वा व्यानायत्त्वा । दीर्घामनु प्रसितिमायुषेधान्देवोवः सविताहिरण्यपाणिः प्रतिगृब्भ्णात्त्वच्छिद्रेण पाणिना चक्क्षुषेत्त्वा महीनां पयोऽसि ।
धान्यौषधी मनुष्याणां जीवनं परमं स्मृतम् ।
निर्मिता ब्रह्मणा पूर्व कलशे प्रक्षिपाम्यहम् ।।
(कलश में सप्तधान्य छोड़ दें ।)
सर्वोषधीप्रक्षेप :–
ॐ या ऽओषधीः पूर्वा जातादेवेभ्यस्त्रियुगम्पुरा । मनैनुबभ्रूणामह गुंग शतंधामानिसप्त च ।।
ओषध्यः सर्वृक्षाणां तृणगुल्मलतास्तु याः ।
दूर्वासर्पप-संयुक्ताः कलशे प्रक्षिपाम्यहम् ॥
(कलश में सर्वोपधि डालें ।)
दूर्वाप्रक्षेप :–
ॐ काण्डात्काण्डात्प्ररोहन्ती परुषः परुषस्प्परि । एवानो दूर्व्वे प्रतनु सहस्रेण शतेन च ।
दूर्वेह्यमृतसम्पन्ने शतमूले शताङ्कुरे ।
शतं पातकसंहन्त्री कलशे प्रक्षिपाम्यहम् ।।
(कलश में दूर्वा छोड़ें ।)
Kalash Pujan Mantra lyrics
पञ्चपल्लवप्रक्षेप :–
ॐ अश्वत्थेवोनिषदनम्पर्णेवोव्वसतिष्कृता । गोभाजऽइत्किलासथयत्त्सनवथपूरुषम् ।।
अश्वत्थोदुम्बरप्लक्षचूतन्यग्रोधपल्लवाः ।
पञ्चैतान् पल्लवानस्मिन् कलशे प्रक्षिपाम्यहम् ।।
(कलश में पञ्चपल्लव अथवा आम का पत्ता रखें।)
सप्तमृदाप्रक्षेपः :–
ॐ स्योनापृथिविनोभवानृक्क्षरानिवेशनी । यच्छानःशर्मसप्प्रथाः
अश्वस्थानाद्गजस्थानाद्वल्मीकात्सङ्गभादहृदात् ।
राजस्थानाञ्च गोष्ठाञ्च मृदमानीय निक्षिपेत् ।।
(कलश में सप्तमृत्तिका या मिट्टी छोड़ें ।)
फलप्रक्षेप :–
ॐ याः फलिनीर्य्या ऽअफला ऽअपुष्पायाश्च पुष्पिणीः । वृहस्पतिप्रसूतास्ता नोमुञ्चन्त्व गुंग हसः ॥
पूगीफलमिदं दिव्यं पवित्रं पुण्यदं नृणाम् ।
हारकं पापपुजानां कलशे प्रक्षिपाम्यहम् ।।
(कलश में सुपारी छोड़ें ।)
Kalash Pujan Mantra lyrics
पञ्चरत्नप्रक्षेप :–
ॐ परिवाजपतिः कविरग्निर्हव्यान्त्यक्रमीत् । दधद्रत्नानिदाशुषे ।
कनकं कुलिशं नीलं पद्मरागं च मौक्तिकम् ॥
एतानि पञ्चरत्नानि कलशे प्रक्षिपाम्यहम् ।।
(कलश में पञ्चरत्न डालें ।)
हिरण्यप्रक्षेप :–
ॐ हिरण्यगर्भः समवर्त्तताग्रे भूतस्यजातः पतिरेक ऽआसीत् । सदाधार पृथिवीन्द्यामुतेमाङ्कस्म्मै देवाय हविषा विधेम ।।
हिरण्यगर्भगर्भस्थं हेमबीजं विभावसोः ।
अनन्तपुण्यफलदं कलशे प्रक्षिपाम्यहम् ॥
(कलश में दक्षिणा छोड़ें ।)
Kalash Pujan Mantra lyrics
रक्तसूत्रेण वस्त्रेण वा कलशं वेष्टयेत् :
ॐ सुजातो ज्योतिषा सह शर्मव्वरूथमासदत्तस्वः । व्वासोऽ अग्नेविश्वरूप गुंग संव्ययस्व विभावसो ।
सूत्रं कर्पाससम्भूतं ब्रह्मणा निर्मितं पुरा ।
येन , बद्धं जगत्सर्व तेनेमं वेष्टयाम्यहम् ।।
(कलश में लालवस्त्र अथवा मौली लपेट दें।
कलशस्योपरि पूर्णपात्रं न्यसेत् :–
ॐ पूर्णादवि परापतसुपूर्णा पुनरापत । व्वस्नेव विक्क्रीणावहाऽइषमूर्ज गुंग शतक्क्रतो ।।
पिधानं सर्ववस्तूनां सर्वकार्यार्थसाधनम् ।
सम्पूर्णः कलशो येन पात्रं तत्कलशोपरि ।।
(कलश पर पूर्णपात्र रखें ।)
पूर्णपात्रोपरि श्रीफलं नारिकेलं वा न्यसेत् :–
ॐ श्रीश्चते लक्ष्मीश्च पत्न्यावहोरात्रे पार्श्वे नक्षत्राणि रूपमश्विनौ व्याक्तम् । इष्ण्णनिषाणांमुन्मइषाण सर्वलोकं म इषाण ।
(पूर्णपात्र पर नारियल रखें ।)
Kalash Pujan Mantra lyrics
वरुणमावाहयेत् :–
ॐ तत्त्वा यामि व्रह्मणा वन्दमानस्तदा शास्ते यजमानो हविर्भिः । अहेडमानो वरुणेह बोध्युरुश गुंग स मा नऽ आयुः प्रमोषीः ।।
भगवन्वरुणागच्छ त्वमस्मिन् कलशे प्रभो !
कुर्वेऽत्रैव प्रतिष्ठां ते जलानां शुद्धिहेतवे ।। –
अस्मिन् कलशे वरुणं साङ्गं सपरिवारं सायुधं सशक्तिकमावाहयामि स्थापयामि । ॐ अपांपतये वरुणाय नमः । इति पञ्चोपचारैर्वरुणं सम्पूज्य ।
कलशस्थितदेवानां नदीनाम् तीर्थानाम् च आवाहनम् —
कलाकला हि देवानां दानवानां कलाकलाः ।।
संगृह्य निर्मितो यस्मात् कलशस्तेन कथ्यते ।।
कलशस्य मुखे विष्णुः कण्ठे रुद्रः समाश्रितः ।
मूलत्वस्य स्थितो ब्रह्मा मध्ये मातृगणाः स्मृताः ।।
कुक्षौ तु सागराः सप्त सप्तद्वीपा च मेदिनी ।
अर्जुनी गोमती चैव चन्द्रभागा सरस्वती ।।
कावेरी कृष्णवेणा च गङ्गा चैव महानदी ।
तापी गोदावरी चैव माहेन्द्री नर्मदा तथा ।।
नदाश्च विविधा जाता नद्यः सर्वास्तथापराः ।
पृथिव्यां यानि तीर्थानि कलशस्थानि यानि वै ।।
सर्वे समुद्राः सरितस्तीर्थानि जलदा नदाः ।
आयान्तु मम शान्त्यर्थ दुरितक्षयकारकाः ।।
ऋग्वेदोऽथ यजुर्वेदः सामवेदो यथर्वणः ।
अङ्गैश्च सहिताः सर्वे कलशं तु समाश्रिताः ।।
अत्र गायत्री सावित्री शान्तिः पुष्टिकरी तथा ।
आयान्तु मम शान्त्यर्थ दुरितक्षयकारकाः ।।
(ऊपर के श्लोकों को पढ़ते हुए अक्षत छोड़े ।)
Kalash Pujan Mantra lyrics
अक्षतान् गृहीत्वा प्राणप्रतिष्ठां कुर्यात् :–
ॐ मनो जूतिर्जुषतामाज्ज्यस्य वृहस्प्पतिर्यज्ञमिमं तनोत्वरिष्टं य्यज्ञ गुंग समिमं दधातु । विश्वेदेवासऽइहमादयन्तामो ॐ प्रतिप्ठ्ठ ।।
कलशे वरुणाद्यावाहितदेवताः सुप्रतिष्ठिताः वरदाः भवन्तु । ॐ वरुणाद्यावाहितदेवताभ्यो नमः । विष्णुवाद्यावाहितदेवताभ्यो नमः ।
(कलश पर चावल छोड़कर स्पर्श करें ।)
कलशस्य चतुर्दिक्षु चतुर्वेदान्पूजयेत् :–
पूर्वे — ऋग्वेदाय नमः । दक्षिणे — यजुर्वेदाय नमः । पश्चिमे — सामवेदाय नमः । उत्तरे — अथर्ववेदाय नमः । कलशमध्ये अपाम्पतये वरुणाय नमः ।
(कलश के चारों तरफ तथा मध्य में चावल छोड़ें ।)
षोडशोपचारैः पूजनम् कुर्यात् :
आसनार्थेऽक्षतान समर्पयामि ।
पादयोः पाद्यं समर्पयामि ।
हस्तयोः अर्घ्यं समर्पयामि ।
आचमनं समर्पयामि ।
पञ्चामृतस्नानं समर्पयामि ।
शुद्धोदकस्नानं समर्पयामि ।
स्नानाङ्गाचमनं समर्पयामि ।
वस्त्रम् समर्पयामि ।
आचमनं समर्पयामि ।
यज्ञोपवीतं समर्पयामि ।
आचमनं समर्पयामि ।
उपवस्त्रं समर्पयामि ।
गन्धं समर्पयामि ।
अक्षतान समर्पयामि ।
पुष्पमालां समर्पयामि ।
नानापरिमलद्रव्याणि समर्पयामि ।
धूपमाध्रापयामि ।
दीपं दर्शयामि ।
हस्तप्रक्षालनम् ।
नैवेद्यं समर्पयामि ।
आचमनीयं समर्पयामि ।
मध्ये पानीयम् उत्तरापोशनं च समर्पयामि । ताम्बूलं समर्पयामि । पूगीफलं समर्पयामि । कृतायाः पूजायाः पाड्गुण्यार्थे द्रव्यदक्षिणां समर्पयामि । मन्त्रपुष्पाञ्जलिं समर्पयामि ।
अनया पूजया वरुणाद्यावाहितदेवताः प्रीयन्तां न मम ।
Kalash Pujan Mantra lyrics
कलश-प्रार्थना :–
देवदानव-संवादे मध्यमाने महोदधौ ।
उत्पन्नोऽसि तदा कुम्भ ! विधृतो विष्णुना स्वयम् ।।१।।
त्वत्तोये सर्वतीर्थानि देवाः सर्वे त्वयि स्थिताः ।
त्वयि तिष्ठन्ति भूतानि त्वयि प्राणाः प्रतिष्ठिताः ।।२।।
शिवः स्वयं त्वमेवाऽसि विष्णुस्त्वं च प्रजापतिः ।
आदित्या वसवो रुद्रा विश्वेदेवाः सपैतृका: ।।३।।
त्वयि तिष्ठन्ति सर्वेऽपि यतः कामफलप्रदाः ।
त्वत्प्रसादादिमं यज्ञं कर्तुमीहे जलोद्भव ! ।
सान्निध्यं कुरु मे देव ! प्रसन्नो भव सर्वदा ।।४।।
नमो नमस्ते स्फटिकप्रभाय सुश्चेतहाराय सुमङ्गलाय ।
सुपाशहस्ताय झषासनाय जलाधिनाथाय नमो नमस्ते ।।५।।
पाशपाणे ! नमस्तुभ्यं पद्मिनीजीवनायक ! ।
पुण्याहवाचनं यावत् तावत्वं मन्निधौ भव ॥६॥
इति कलश पूजनम्
Kalash Pujan Mantra lyrics
, अधिदेवतानां-पूजन , प्रत्यधिदेवता-पूजन , पञ्चलोकपालपूजनम् , दशदिक्पाल-पूजन
